غربالگری بارداری در اندیشه

یکی از مهم‌ترین اقدامات دوران بارداری، انجام به‌موقع غربالگری‌هاست. این آزمایش‌ها با هدف بررسی سلامت جنین، تشخیص اختلالات ژنتیکی و ساختاری، و مدیریت بهتر بارداری انجام می‌شوند. در کلینیک شاهد اندیشه، این خدمات معمولاً با هماهنگی بین بخش‌های مامایی، سونوگرافی و آزمایشگاه ارائه می‌شود تا مادران از سلامت کامل فرزندشان مطمئن شوند.

 آیا غربالگری اجباری است؟

غربالگری بارداری در ایران اجباری نیست، اما به‌شدت توصیه می‌شود. این تست‌ها با هدف شناسایی زودهنگام برخی ناهنجاری‌های ژنتیکی و مشکلات رشدی جنین انجام می‌شوند و می‌توانند از بروز نگرانی‌ها یا تصمیم‌گیری‌های دشوار در ماه‌های پایانی بارداری پیشگیری کنند. در واقع انجام غربالگری به تصمیم آگاهانه والدین بستگی دارد، اما پزشکان به‌ویژه در موارد بارداری پرخطر یا سابقه خانوادگی بیماری‌های ژنتیکی، آن را قویاً توصیه می‌کنند. انجام آن در مرکز معتبر شاهد، خیال مادر را از بابت سلامت جنین جهت غربالگری بارداری در اندیشه راحت‌تر می‌کند.

مراحل مختلف غربالگری بارداری: از سه‌ماهه اول تا پایان بارداری

در طول دوران بارداری معمولاً سه مرحله غربالگری اصلی انجام می‌شود که به ترتیب در سه‌ماهه اول، دوم و سوم صورت می‌گیرند. انجام این مراحل به مادر و پزشک کمک می‌کند تا بارداری را با آرامش بیشتر و آگاهی کامل‌تری مدیریت کنند و در صورت نیاز، اقدامات درمانی یا تشخیصی تکمیلی در زمان مناسب انجام شود.

غربالگری سه‌ ماهه اول بارداری

در هفته‌های ۱۱ تا ۱۳ بارداری، غربالگری اولیه انجام می‌شود. این مرحله شامل آزمایش خون و سونوگرافی NT است که به تشخیص اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون کمک می‌کند. ترکیب این دو تست، تصویری اولیه از وضعیت سلامت جنین را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.

آزمایش خون:
در این مرحله، میزان هورمون HCG و پروتئین PAPP-A بررسی می‌شود. مقادیر غیرطبیعی می‌تواند هشداردهنده وجود اختلالات کروموزومی باشد.

سونوگرافی NT:
با بررسی ضخامت پشت گردن جنین، احتمال وجود سندروم داون یا سایر ناهنجاری‌های ژنتیکی سنجیده می‌شود. عدد NT اگر بیشتر از حد طبیعی باشد، نیاز به بررسی‌های بیشتر از جمله اکو قلب جنین (در هفته‌های ۱۸ تا ۲۰) وجود دارد.

• ❖ زمان: هفته ۱۱ تا ۱۳ بارداری
• ❖ آزمایش‌ها: سونوگرافی NT و آزمایش خون
• ❖ هدف: بررسی اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون

غربالگری سه ‌ماهه دوم بارداری

در سه‌ماهه دوم، معمولاً در هفته‌های ۱۵ تا ۱۸، آزمایش مارکرهای چهارگانه انجام می‌شود که اطلاعات بیشتری در مورد ناهنجاری‌های جنینی، مانند مشکلات لوله عصبی یا نقایص مغزی ارائه می‌دهد. مارکرهای چهارگانه که در آزمایش غربالگری سه‌ماهه دوم بارداری بررسی می‌شوند، شامل چهار ماده (یا پروتئین/هورمون) هستند که در خون مادر اندازه‌گیری می‌شوند. سونوگرافی آنومالی اسکن (هفته ۱۸ تا ۲۲) نیز در این مرحله انجام می‌شود و ساختار کامل اندام‌های جنین را بررسی می‌کند. این مرحله از غربالگری شامل آزمایش خون است. هدف این آزمایش شناسایی نقص‌های لوله عصبی و بررسی سطح هورمون‌هایی مانند AFP است. حتی در صورت انجام آمنیوسنتز (یک روش تشخیصی) نیز انجام این آزمایش توصیه می‌شود.

• ❖ زمان: هفته ۱۵ تا ۱۸ برای آزمایش خون و ۱۸ تا ۲۲ برای آنومالی اسکن
• ❖ آزمایش‌ها: مارکرهای چهارگانه، سونوگرافی آنومالی
• ❖ هدف: بررسی مشکلات ساختاری و ناهنجاری‌های مادرزادی

غربالگری سه‌ماهه سوم بارداری

در اواخر بارداری، هدف از غربالگری، بررسی رشد جنین، موقعیت جفت، و میزان مایع آمنیوتیک است. سونوگرافی رشد و تست NST در این مرحله انجام می‌شود تا آمادگی برای زایمان به‌خوبی بررسی شود.

• ❖ زمان: از هفته ۲۸ به بعد
• ❖ تست‌ها: سونوگرافی رشد، تست NST
• ❖ هدف: بررسی رشد طبیعی جنین و شرایط زایمان

تفسیر نتایج غربالگری بارداری در اندیشه

غربالگری فقط یک ابزار “احتمال‌سنجی” است، نه تشخیص قطعی. هدف از آن، شناسایی بارداری‌های در معرض خطر و هدایت مادر به سمت بررسی‌های تخصصی‌تر است. اگر نتیجه غربالگری طبیعی باشد، بارداری به‌صورت عادی ادامه می‌یابد. در صورت مشکوک یا غیرطبیعی بودن نتیجه، ممکن است پزشک انجام آزمایش‌هایی مانند آمنیوسنتز یا تست‌های ژنتیکی دقیق‌تر را تجویز کند. در مرکز تخصصی شاهد در اندیشه، مادران می‌توانند علاوه بر انجام تست‌ها، از مشاوره تخصصی نیز در این خصوص بهره‌مند شوند. نتایج آزمایش غربالگری معمولاً به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

کم‌خطر (Low Risk):
اگر نتیجه آزمایش در این محدوده باشد، به‌احتمال زیاد جنین سالم است و نیازی به بررسی‌های تکمیلی وجود ندارد. این به معنای نبود ۱۰۰٪ خطر نیست، اما احتمال بروز اختلال بسیار پایین است.

خطر متوسط (Intermediate Risk):
در این حالت، نتیجه آزمایش نگران‌کننده نیست، اما آن‌قدر هم مطمئن نیست که بشود با قطعیت گفت جنین سالم است. معمولاً در این شرایط پزشک انجام آزمایش غربالگری سه‌ماهه دوم را توصیه می‌کند تا دید دقیق‌تری به‌دست آید.

پرخطر (High Risk):
اگر نتیجه در این دسته قرار بگیرد، احتمال وجود اختلالات ژنتیکی یا نقص‌های مادرزادی بیشتر از حد معمول است. در چنین شرایطی، انجام آزمایش‌های تشخیصی تکمیلی مثل آمنیوسنتز یا نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS) توصیه می‌شود تا وضعیت جنین با دقت بیشتری بررسی شود.

نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS) چیست؟

آزمایشی تهاجمی است که معمولاً در هفته‌های ۱۰ تا ۱۲ انجام می‌شود و برای تشخیص ناهنجاری‌های ژنتیکی به‌کار می‌رود. این تست از طریق شکم یا دهانه رحم انجام شده و ممکن است با عوارضی مانند لکه‌بینی یا گرفتگی همراه باشد. نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS) یک آزمایش تشخیصی است، نه غربالگری. در حالی که آزمایش‌های غربالگری فقط احتمال وجود یک بیماری یا ناهنجاری را نشان می‌دهند، آزمایش CVS می‌تواند به‌طور قطعی مشخص کند که آیا جنین به برخی اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون، تالاسمی یا فیبروز کیستیک مبتلاست یا خیر. این تست معمولاً زمانی انجام می‌شود که نتایج غربالگری پرخطر یا مشکوک باشد.

آمنیوسنتز در بارداری؛ روش تشخیصی دقیق برای بررسی سلامت جنین

آمنیوسنتز یک روش تشخیصی تهاجمی است که معمولاً بین هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ بارداری انجام می‌شود. در این روش، پزشک با استفاده از یک سوزن نازک، مقدار کمی از مایع آمنیوتیک اطراف جنین را از رحم خارج می‌کند تا مورد بررسی قرار گیرد. این مایع حاوی سلول‌های جنین است که می‌توان آن‌ها را از نظر ناهنجاری‌های ژنتیکی مانند سندرم داون، نقص‌های لوله عصبی و برخی اختلالات متابولیک بررسی کرد. آمنیوسنتز دقت بالایی دارد اما با احتمال بسیار کمی خطر سقط همراه است.

در پایان

در پایان، انجام غربالگری بارداری در زمان مناسب، نقش کلیدی در حفظ سلامت مادر و جنین دارد. اگر در حال برنامه‌ریزی برای بارداری هستید یا در دوران بارداری به سر می‌برید، برای مشاوره و انجام تست‌های غربالگری بارداری در اندیشه حتما با مرکز مامایی درمانگاه شاهد تماس بگیرید و از خدمات تخصصی ما بهره‌مند شوید.